Wat is het?
Oedeem is een vochtophoping in het lichaamsweefsel. De balans tussen de aanvoer en afvoer van vocht in de lichaamsweefsels is verstoord. De oorzaak voor het ontstaan van veneus oedeem vinden we in de kleppen in de aders die niet meer optimaal werken. Hierdoor kan er geen goede bloedstroming en vochtafvoer plaatsvinden.
Chronische veneuze insufficiëntie (CVI, tekortschieten van de aders) behoort tot een van de meest voorkomende ziekten. Als de aders niet goed functioneren verhoogt de druk in de aders en worden vocht en eiwitten vanuit het bloedvat in het weefsel geperst. Er is sprake van een (tijdelijke) vergrote aanvoer van vocht. De huid komt onder spanning te staan, waardoor er makkelijk een wond kan ontstaan (open been).
Chronische veneuze insufficiëntie komt voor bij één op de acht volwassenen. Met name bij ouderen, zwangere vrouwen en invalide mensen.
Oorzaken
- Afwijking in het aderlijke stelsel.
De meest voorkomende oorzaak van veneus oedeem is een afwijking in het aderlijke stelsel, dus een afvoerstoornis. Hierbij wordt het bloed onvoldoende afgevoerd, hetgeen leidt tot opeenhoping van vocht. In staande houding moet het bloed in de aderen, tegen de zwaartekracht in, naar boven worden gepompt (kuitspierpomp). Lopen (bewegen) is daarom goed voor de bloedafvoer, lang staan of zitten is slecht voor de bloedafvoer door de aderen. In de aderen zijn kleppen aanwezig die in verticale houding het terugstromen van het bloed naar de voeten verhinderen. Als deze kleppen niet meer goed afsluiten, stroomt het bloed gemakkelijk terug naar beneden, zodat de druk in de aderen en haarvaten toeneemt en de aderen verwijden.
- Veneuze trombose (bloedstolsel dat een ader afsluit/verstopt):
Een acute trombose ontstaat binnen 2 a 3 dagen. Het been is pijnlijk gezwollen en warm en de huid kan roodpaars verkleurd zijn. De aders zijn beter zichtbaar en lopen is vaak pijnlijk. Vooral de eerste paar maanden na een trombose treedt vrij vaak een recidief (herhaling) op. Het gevolg van een trombose kan zijn dat de kleppen niet meer goed sluiten. NB: Trombose wordt niet altijd opgemerkt. De gevolgen worden soms jaren lang door het lichaam gecompenseerd.
- Te weinig spieractiviteit (bijvoorbeeld door rolstoelgebondenheid).
Kenmerken
- oedeem, rond de enkels en in de onderbenen
- moe gevoel in de benen, rusteloze benen
- spataders
- geel-bruine verkleuring van de huid (purpura jaune d’ocre)
- krans vanzichtbare blauwe vaatjes bij de enkel (corona phlebectatica)
- nachtelijke krampen
- dunne, kwetsbare huid en eczeem
- open been
De behandeling van oedeem is afhankelijk van de oorzaak van de zwelling. Als de zwelling wordt veroorzaakt door een verminderde afvoer via de aderen (veneus oedeem) ziet de behandeling er anders uit dan wanneer de zwelling wordt veroorzaakt door een verminderde werking van het lymfesysteem (lymfoedeem).
NB: oedeem kan ook ontstaan door hartklachten, medicatie, zwangerschap (meer druk op het vaatstelsel), trauma (denk aan een verstuikte, dikke enkel), ontstekingen, allergieën, nierziekten en veranderingen in de samenstelling van het bloed.